"ဒိ႒ိျပဳတ္လုိ စိတ္ကုိသာ ႐"

ရဟန္းတစ္ပါးက ဘုရားရွင္အား သကၠာယဒိ႒ိပယ္ပံုေဟာေပးေတာ္မူပါဟု ေလွ်ာက္ထားေသာေၾကာင့္ ဘုရားရွင္က အက်ဥ္းမွ် ေဟာေတာ္မူလုိက္၏။ “၀ိညာဏံ အနိစၥေတာ ဇာနေတာ ပႆေတာ သကၠာယဒိ႒ိ ပဟီယတိ”။ ေလာဘစိတ္ေပၚလွ်င္ ေလာဘစိတ္႐ႈ၊ ေဒါသစိတ္ေပၚလွ်င္ ေဒါသစိတ္႐ႈ၊ ေမာဟစိတ္ေပၚလွ်င္ ေမာဟစိတ္႐ႈ၊ ကုသုိလ္စိတ္ေပၚလွ်င္ ကုသိုလ္စိတ္႐ႈ၊ ေပၚလာသည့္စိတ္မွန္သမွ် အကုန္႐ႈ။ ပုထုဇဥ္သႏၲာန္တြင္ ပုထုဇဥ္စိတ္သာ ေပၚမည္ျဖစ္၏။ ေပၚသမွ်စိတ္ကုိ ႐ႈ၍ ျဖစ္ပ်က္ျမင္လွ်င္ သကၠာယဒိ႒ိပယ္၏ဟု ေဟာေတာ္မူရင္းျဖစ္၏။ သစၥာႏုေလာမိကဉာဏ္ျဖင့္ ေပၚလာသမွ်စိတ္ေတြကုိ ျဖစ္ပ်က္ျမင္ေအာင္ ႐ႈလွ်င္ သကၠာယဒိ႒ိပယ္ႏုိင္၏။ ထုိ႔အတူ ေ၀ဒနာ႐ႈ၍ ျဖစ္ပ်က္ျမင္လွ်င္လည္း သကၠာယဒိ႒ိပယ္သည္သာျဖစ္၏။ စိတ္ကို႐ႈ၍ ျဖစ္ပ်က္ျမင္လွ်င္ ဒိ႒ိ၀ိပလႅာသတရား ေလးပါးပယ္ကြာသြားေတာ့၏။ ဒိ႒ိ၀ိပၸလႅာသတရားေလးပါးမွာ အနိစၥကုိ နိစၥဟု အယူမွား၊ ဒုကၡကုိ သုခဟုအယူမွား၊ အနတၱကို အတၱဟု အယူမွား၊ အသုဘကုိ သုဘဟု အယူမွားအားျဖင့္ အယူမွားေလးခ်က္ပင္ျဖစ္၏။ ဒိ႒ိအျမန္ျပဳတ္ခ်င္လွ်င္ စိတ္ကို ႐ႈရ၏။ ေလာဘစိတ္လာလည္း ျဖစ္ပ်က္႐ႈ၊ ေဒါသစိတ္လာလည္း ျဖစ္ပ်က္႐ႈ၊ မည္သည့္စိတ္လာသည္ျဖစ္ေစ ျဖစ္ပ်က္႐ႈ၊ ႐ႈ၍ ျဖစ္ပ်က္ျမင္လွ်င္ မဂ္ျဖစ္ေတာ့၏။ ထိုမဂ္က ဒိ႒ိ၀ိပၸလႅာသတရားေလးပါးကို ပယ္ခြါႏုိင္၏။ စိတ္ကုိ ႐ႈပံုကို ေက်းဇူးရွင္မုိးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးက ေအာက္ပါအတုိင္း မိန္႔ေတာ္မူခဲ့ပါ၏။

“မသတိတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြအတြက္ ဒိ႒ိအျဖဳတ္ခက္တယ္၊ သိတဲ့ပုဂၢိဳလ္အတြက္မွာျဖင့္ ကုိယ့္စိတ္ကုိ ျဖစ္ပ်က္႐ႈ၊ (မွန္လွပါဘုရား)။ ကုိယ့္စိတ္ကုိ (ျဖစ္ပ်က္႐ႈရပါမယ္ဘုရား)။ ျဖစ္ပ်က္ ႐ႈေပး၊ (မွန္ပါ့ဘုရား)။”

“ေအး ဒါေၾကာင့္ ပုထုဇဥ္မွာဆုိလို႔ရွိရင္ျဖင့္ ဒကာဒကာမတို႔၊ ေလာဘစိတ္လာမယ္၊ ေဒါသစိတ္လာမယ္၊ ေမာဟစိတ္လာမယ္၊ မလာေပဘူးလား (လာပါတယ္ဘုရား)။ ဣႆာစိတ္ေတြေကာ (လာပါတယ္ဘုရား)။ အဲ- သူတစ္ပါးျငဴစူတဲ့စိတ္လာလဲ သူ႔ကုိ ဘာလုပ္ရမလဲ၊ (ျဖစ္ပ်က္႐ႈရပါမယ္ဘုရား)။ ဒါက ဣႆာစိတ္၊ ဒီက ျဖစ္ပ်က္႐ႈ၊ (မွန္ပါ့ဘုရား)။ မစၦရိယစိတ္လာျပန္ရင္ေကာ၊ (ျဖစ္ပ်က္႐ႈရမွာပါဘုရား)။ အကုန္႐ႈေနာ္၊ (မွန္ပါ့)။ ဟာ- ေနာက္ဆံုးပိတ္ ေျပာပါရေစေတာ့ ဒကာဒကာမတုိ႔၊ ကုန္းတုိက္ခ်င္တဲ့စိတ္ကေလး လာရင္ (ျဖစ္ပ်က္႐ႈရပါမယ္ဘုရား)။ ေပ်ာ္ခ်င္တဲ့စိတ္ကေလး ေပၚလာျပန္ရင္ (ျဖစ္ပ်က္႐ႈရပါမယ္ဘုရား)။ ရယ္ခ်င္တဲ့စိတ္ကေလး ေပၚလာရင္ (ျဖစ္ပ်က္႐ႈရပါမယ္ဘုရား)။ ငုိခ်င္တဲ့စိတ္ကေလး ေပၚလာရင္ (ျဖစ္ပ်က္႐ႈရပါမယ္ဘုရား)။ အကုန္သာ႐ႈ (မွန္ပါ့ဘုရား)။

ဒါျဖင့္ ႐ႈလုိက္ေတာ့ ျဖစ္ပ်က္၊ ႐ႈတာက မဂ္ (မွန္ပါ့ဘုရား)။ ေသတာက ဒိ႒ိ (မွန္လွပါဘုရား)။ သေဘာက်ပလား (က်ပါၿပီဘုရား)။ ျဖစ္ပ်က္က အနိစၥ၊ ႐ႈတာက မဂ္၊ ေသတာက ဒိ႒ိ (မွန္ပါ့)။ သကၠာယဒိ႒ိျပဳတ္ၿပီ၊ (မွန္လွပါဘုရား)။”

ယင္းသုိ႔ ျဖစ္ပ်က္႐ႈႏုိင္လွ်င္ ဒိ႒ိပယ္ႏုိင္၏။ သကၠာယဒိ႒ိျပဳတ္ေတာ့၏။ ဒိ႒ိ၀ိပၸလႅာသေလးပါး ျပဳတ္ေတာ့၏။ သတိ ပညာျဖင့္ ေပၚသည့္စိတ္ကုိ ေစာင့္႐ႈဖုိ႔သာ အေရးႀကီး၏။ ဒိ႒ိကုိ “ငရဲမ်ိဳးေစ့”ဟု မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးက အမည္ေပးခဲ့၏။ မွန္ပါ၏။ ဒိ႒ိရွိ၍သာ အပါယ္ေရာက္ရျခင္းျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “အပါယ္ေရေသာက္ျမစ္”ဟုလည္း ရံခါ မိန္႔ေတာ္မူ၏။ ထိုဒိ႒ိသာ အျမစ္ျပတ္ ပယ္သတ္ႏုိင္လွ်င္ အပါယ္ေလးဘံုသည္ ကုိယ္ႏွင့္မဆုိင္ေတာ့။ အပါယ္ေၾကာက္ရသည္ထက္ ငရဲမ်ိဳးေစ့ ဒိ႒ိ ၀မ္းထဲရွိမွာကုိသာ ေၾကာက္ရမည္ျဖစ္၏။ ငရဲမ်ိဳးေစ့ ဒိ႒ိ ၀မ္းထဲတြင္ မရွိေတာ့လွ်င္ အပါယ္ေရာက္စရာအေၾကာင္းမရွိ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ဒါျဖင့္ ဘုန္းႀကီးတို႔ ဒကာဒကာမေတြ ငရဲမ်ိဳးေစ့ျဖဳတ္ခ်င္လို႔ရွိရင္ျဖင့္ မိမိစိတ္ကုိ မိမိ႐ႈပါ” ဟုမိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ဆံုးမေတာ္မူ၏။ ႐ႈသည့္ဉာဏ္သည္ မဂ္ျဖစ္ေန၏။ ထုိမဂ္သည္ ဒိ႒ိကိေလသာကို သတ္၏။ စိတ္သည္ တစ္စိတ္ၿပီး တစ္စိတ္ ေပၚေနမည္သာျဖစ္ပါ၏။ ထုိေပၚသည့္စိတ္ကုိ သတိ ပညာျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္ေနဖုိ႔သာ လုိအပ္၏။ ေရွ႕စိတ္သည္ ျဖစ္ၿပီး ပ်က္သြား၏။ ေရွ႕စိတ္ ျဖစ္ပ်က္သြားသည္ကုိ ေနာက္စိတ္က သိလုိက္၏။ ထုိအသိသည္ပင္ ဉာဏ္ျဖစ္၏။ မဂ္ဉာဏ္ျဖစ္၏။ ေလာကီမဂ္ဉာဏ္ကိုဆုိလုိ၏။ ထိုဉာဏ္ကုိပင္ သစၥာႏုေလာမိကဉာဏ္ဟု ဆုိရ၏။ သစၥာႏွင့္ေလ်ာ္ေသာဉာဏ္ပင္ ျဖစ္၏။ ၀ိပႆနာဉာဏ္ဟုလည္း ဆုိရ၏။

သတၱ၀ါတုိင္းသည္ စိတ္တစ္ခုႏွင့္သာ အသက္ရွင္ေနရျခင္းျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ တစ္ေယာက္ေယာက္၏ သႏၲာန္၌ စိတ္ႏွစ္ခု ၿပိဳင္ေပၚ႐ုိးထံုးစံမရွိ။ သို႔ျဖစ္လွ်င္ တစ္ႀကိမ္မွ စိတ္သည္ တစ္ခုသာေပၚမည္ျဖစ္၏။ ထုိေပၚေနသည့္ စိတ္တစ္ခုတည္းကုိသာ သတိ ပညာျဖင့္ ေစာင့္႐ႈဖုိ႔လုိပါ၏။ ေစာင့္႐ႈလွ်င္ စိတ္ကေလး ျဖစ္ၿပီး ပ်က္သြားသည္ကုိ သိေသာ မဂ္ေပၚေနမည္သာျဖစ္၏။ ထုိ႐ႈသည့္မဂ္ေပၚေနလွ်င္ က်န္သည့္စိတ္ ေပၚခြင့္မရွိ။ ထုိမဂ္စိတ္ေပၚခုိက္ မဂ္ႏွင့္အသက္ရွင္ေနသည္ဟုဆုိရ၏။ ထုိပုဂၢိဳလ္ကုိ မဂ္ပုဂၢိဳလ္ဟု မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးက ခ်ီးေျမႇာက္၍ အားတက္ဖြယ္ရာ မိန္႔ေတာ္မူခဲ့၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မဂ္ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ခ်င္လွ်င္ ျဖစ္ပ်က္ မဂ္ကိုက္ေအာင္ ေပၚသမွ်စိတ္ကို ေစာင့္႐ႈေန႐ံုသာ ျဖစ္၏။ ယင္းသုိ႔ မဂ္ႏွင့္ အသက္ရွင္ေနလွ်င္ ဒိ႒ိျပဳတ္ေတာ့၏။ ဒိ႒ိျပဳတ္လွ်င္ ငရဲမ်ိဳးေစ့ ၀မ္းထဲမရွိေတာ့။ ငရဲမ်ိဳးေစ့မရွိလွ်င္ ငရဲပင္ ငရဲဘံုလည္း မေပါက္ႏုိင္ေတာ့။ ထို႔ေၾကာင့္ ငရဲမေၾကာက္ႏွင့္၊ ဒိ႒ိရွိမွာကုိသာ ေၾကာက္ပါဟု ေျပာလုိရင္းျဖစ္၏။ ထုိသုိ႔ ျဖစ္ပ်က္႐ႈၿပီး ဒိ႒ိျဖဳတ္ျခင္းသည္ အပြားဉာဏ္ျဖင့္ ျဖဳတ္ျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ ဒိ႒ိကုိ အသိဉာဏ္ျဖင့္လည္း ျပဳတ္ေအာင္ျဖဳတ္ရသကဲ့သုိ႔ အပြားဉာဏ္ျဖင့္လည္း ျပဳတ္ေအာင္ျဖဳတ္ရ၏။ ေနာက္ဆံုး အပယ္ဉာဏ္ျဖင့္ အျမစ္ျပတ္ျဖဳတ္ဖုိ႔လည္း အေရးႀကီးပါ၏။

ျဖစ္ပ်က္႐ႈ၍ ဒိ႒ိျပဳတ္ျခင္းသည္ အပြားဉာဏ္ျဖင့္ျပဳတ္ျခင္းပင္ျဖစ္၏။ ျဖစ္ပ်က္ အနိစၥဟု မဂ္ျဖင့္ပြားလုိက္ ျပဳတ္လုိက္ ပြားလုိက္ ျပဳတ္လုိက္ျဖင့္ ဒိ႒ိသည္ ျပဳတ္၍ ျပဳတ္၍ ေနေတာ့၏။ မပြားသည့္အခါ ဒိ႒ိက ျပန္ေရာက္လာျပန္၏။ စိတ္ခ်လက္ခ် ေနႏုိင္ေသာ အဆင့္အထိ မေရာက္ေသး။ သုိ႔ေသာ္ ထုိကဲ့သုိ႔ အပြားျဖင့္သာ ျပဳတ္ေအာင္ လုပ္ေနလွ်င္ အပြားဉာဏ္ရင့္က်က္လာခ်ိန္၌ မဂ္အစစ္ျဖစ္လာမည္သာ ျဖစ္၏။ ေပၚသမွ်စိတ္ကုိ ျဖစ္ပ်က္ျမင္ေအာင္ ႐ႈမိေနၿပီဆုိလွ်င္ အပြားဉာဏ္၀င္ေနၿပီျဖစ္၏။ သစၥာႏုေလာမိကဉာဏ္ျဖစ္၏။ မည္သည့္စိတ္လာလာ လာသမွ်စိတ္သည္ ကိုယ့္ဉာဏ္ေအာက္ ေရာက္လာသည္ႏွင့္ ျဖစ္ပ်က္သာ ေတြ႔ရေတာ့၏။ ထုိသုိ႔ ေတြ႔ေနရေသာ ျဖစ္ပ်က္ကို ျဖစ္ဒုကၡ ပ်က္ဒုကၡပဲဟု ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်လုိက္ပါ။ ျဖစ္ဒုကၡ ပ်က္ဒုကၡဟု ဉာဏ္ကုိ ျပင္ေပးလုိက္ပါ။ “ျဖစ္ဒုကၡ ပ်က္ဒုကၡကုိျဖင့္ မလုိခ်င္ေတာ့ပါဘူး” ဟု ျမင္လာသည့္တုိင္ ဉာဏ္ရင့္လာမည္ျဖစ္၏။ ဉာဏ္ရင့္က်က္လာသည္ႏွင့္ ေရွ႕ပိုင္းက ျဖစ္ပ်က္မွန္သမွ် အကုန္ခ်ဳပ္သြား၏။ ဉာဏ္ေအာက္တြင္ မည္သည့္စိတ္မွ် မလာေတာ့။ ထုိအခ်ိန္၌ ျဖစ္ဒုကၡ ပ်က္ဒုကၡကို မေတြ႕ရေတာ့။ ဒုကၡဆံုးသြားျခင္းျဖစ္၏။ “ဒုကၡဆံုးတာ နိဗၺာန္ (မွန္ပါ့)။ ျမင္တာက (မဂ္ဉာဏ္ပါဘုရား)။” မုိးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး၏ မူရင္းစကားပင္ျဖစ္၏။ ထုိဉာဏ္၀င္လာသည္ႏွင့္ အပါယ္မ်ိဳးေစ့ ငရဲမ်ိဳးေစ့ ဒိ႒ိသည္ အျမစ္ျပတ္ျပဳတ္ထြက္သြားၿပီျဖစ္သျဖင့္ ဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မေပၚေတာ့။ ဒိ႒ိဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မေပၚသျဖင့္လည္း အပါယ္သို႔ ဘယ္ေတာ့မွ မေရာက္ေတာ့။

“ျဖစ္ပ်က္ျမင္ေအာင္႐ႈ၊ ျဖစ္ပ်က္မုန္းေအာင္႐ႈ၊ ျဖစ္ပ်က္ဒုကၡသစၥာလုိ႔သိၿပီး ဆံုးေအာင္ ႐ႈလုိက္စမ္းပါ”ဟု မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး မွာေတာ္မူခဲ့၏။ ဆံုးေအာင္႐ႈလုိက္သည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ဒုကၡသစၥာလည္း ဆံုးသြားသကဲ့သုိ႔ ဒိ႒ာႏုသယ သမုဒယသစၥာလည္း ဆံုးသြားေတာ့၏။ ဒုကၡသစၥာဟု ပုိင္ပုိင္ႏုိင္ႏုိင္သိလုိက္သည္ႏွင့္ ဒုကၡလည္းခ်ဳပ္၊ ဒိ႒ာႏုသယဟူေသာ သမုဒယလည္းခ်ဳပ္ေအာင္ မဂ္က အလယ္ကေန ျဖတ္ခ်လုိက္ျခင္းျဖစ္၏။ မဂၢင္ရွစ္ပါး သံလ်က္ဓားျဖင့္ အလယ္ကေန ျဖတ္ခ်လုိက္ေသာအခါ ဒုကၡလည္း ျပတ္ထြက္သြားေတာ့၏။ ဒိ႒ိ သမုဒယလည္း ျပတ္ထြက္သြားေတာ့၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဒိ႒ိသည္ မဂၢင္ ရွစ္ပါးျဖင့္ ျဖဳတ္မွ အျမစ္ျပတ္ျပဳတ္မည္ျဖစ္၏။ မဂၢင္ငါးပါးျဖင့္ျဖဳတ္စဥ္ကမူ အပြားျပဳတ္သာရွိေသး၏။ အပြားျပဳတ္ျပဳတ္လွ်င္ မပြားသည့္အခ်ိန္ ဒိ႒ိျပန္၀င္လာဦးမည္သာျဖစ္၏။ သုိ႔ေသာ္လည္း အပြားျပဳတ္ကုိသာ အဓိကလုပ္ေနဖုိ႔လုိပါ၏။ အပြားျပဳတ္ျဖဳတ္ရင္းျဖင့္ ပြားဖန္မ်ားလာလွ်င္ ဉာဏ္ရင့္လာၿပီး မဂၢင္ငါးပါးက ရွစ္ပါးျပည့္လာခ်ိန္၌ အပယ္ဉာဏ္ျဖင့္ ျပဳတ္သြားမည္သာျဖစ္၏။ ေရွးဦးစြာ ဒိ႒ိကုိ အသိျဖင့္ ျပဳတ္ေအာင္လုပ္ရ၏။ ထုိ႔ေနာက္ အပြားျဖင့္ ျပဳတ္ေအာင္လုပ္ရ၏။ အပြားအလုပ္ကုိ လုပ္ရင္းျဖင့္ ပယ္ျပဳတ္အဆင့္ေရာက္သြားၿပီဆုိလွ်င္ ေသာတာပန္တည္ေတာ့၏။ ေသာတာပန္တည္သည့္ ဉာဏ္သည္ ေလာကုတၱရာမဂ္ဉာဏ္ ျဖစ္၏။ ထုိမဂ္ဉာဏ္ေပၚခ်ိန္တြင္ ေရွ႕ပုိင္းက ခႏၶာေပ်ာက္၊ ေနာက္ပုိင္းက ဒိ႒ိေပ်ာက္၏။ ခႏၶာသည္ ျဖစ္ပ်က္သာျဖစ္၏။ ျဖစ္ပ်က္ကို မေတြ႔ရေတာ့။ ေနာက္က ဒိ႒ိလည္း ရွာမေတြ႔ေတာ့။ ထိုမဂ္သည္ ဒုကၡသစၥာကို ပိုင္းပုိင္းျခားျခားသိၿပီး ပယ္ခ်လိုက္ေတာ့၏။ ဒိ႒ိကိေလသာကိုလည္း ပတ္ခ်လုိက္ေတာ့၏။ မဂ္က ႏွစ္ခ်က္ပယ္၏။ ထုိသုိ႔ ပယ္ခ်လုိက္သည္ႏွင့္တစ္ၿပိဳင္နက္ ဒိ႒ိကုိ ျပန္လည္ေခါင္းမေထာင္ႏုိင္ေတာ့ေအာင္ အျမစ္ျပတ္ပယ္သတ္လုိက္သျဖင့္ “စတူဟပါေယဟိစ ၀ိပၸမုေတၱာ” - အပါယ္ေလးပါးမွ ကင္းလြတ္သြားေလေတာ့၏။

ဒါက္တာအရွင္ပါရမီ
(မွတ္ခ်က္) ျမကၽြန္းသာမုိးကုတ္၀ိပႆနာဓမၼရိပ္သာမွမွ်ေဝတင္ၿပလိုက္ပါသည္